قنات يا کاریز بعنوان  یک ابداع پیچیده در رابطه با رفع نیازهای مهم و حیاتی جوامع انسانی یعنی  ابرساتی مناط کم آب به وجود آمده است و در این زمینه شاید ارزنده ترین  تحقیق و پژوهش کتاب برجسته ایرانی ابوبکر محمد بن الحسن الحاسب الکرجی است  که نزدیک به هزار سال پیش نگاشته شده است (در سال 1345 به همت آقای حسن  خدیو جم تحت عنوان استخراج آبهای پنهانی به فارسی برگردانده شده است) از  زمانی که کشاورزی شکل خاصی به خود گرفت ، یعنی به شکل یک حرفه و شغل خاص و  ثابت مربوطه به یک قشر از مردم جامعه در آمد برای رفع این نیاز سیستمهای  مختلف آبیاری و آبکشی مصنوعی به وجود آمد که نمونه های آن در بین النهرین،  دره سند و محوطه های استانی فلات ایران به صورت های مختلف لوله کشی و کانال کشی نهرهای انحرافی بوجود آمده و در حقیقت کشاورزان توانسته اند با  استفاده از این روشها، آب مورد نیاز خود را به صورت مطمئن در دسترس داشته  باشد از طرف دیگر در فلات ایران مردم برای داشتن آب کافی، همیشگی روشهای  مختلفی را آزموده اند که از جمله می توان با استفاده از آبهای چشمه های  طبیعی و رودخانه ها و بناکردن برکه ها و آب انبارها اشاره کرد. اما هیچکدام از این روشها برای سیراب کردن مزارع کافی به نظر نمی رسیده است و بنابراین فکر آوردن و انتقال آب از منابع دورتر به محل مورد استفاده شکل گرفت. برای این کار طبیعتاً در ابتدای امراز نهرها و جویهای کوچک و کم طول رو باز  استفاده می شده است اما عملاً این روش بعنی استفاده از جویهای روباز، در  مورد مسافتهای طولانی به علت تبخیر بیش از حد آب و فراز و نشیب های زمین از یک طرف و پر شدن این جویها از خاک و خاشاک به علت وزش بادهای مختلف کویری  از طرف دیگر چندان مفید قایده نبوده است.احتمال می رود که یکی از فکرهای  ایجاد قنات در همین رابطه و برای حل همین مسئله بوجود آمده باشد و شکل گیری شهر کوهپایه در حاشیه کویر مرهون قنات بوده است و تعداد قنوات در این شهر  بیانگر علم و آگاهی گذشتگان این شده بر این منبع طبیعی می باشد این شهر  دارای پنج رشته قنات می باشد که عبارتند از:

الف: قنات بزرگ یا گارکه – این قنات از جمله قنات های معتبر کوهپایه می باشد که در زندگی کشاورزی تا حد  زیادی به آن بستگی دارد زیرا جز این قنات که مقدار آب آن به طور نسبی کافی  بقیه قنات ها از لحاظ مقدار آب اهمیت ندارند زیرا بقیه قنات ها بر روی هم  معادل سنگ آب دارند. در صورتیکه این قنات به تنهایی سه برابر چند قنات دیگر آب دارد که مقدار آن برابر با یک سنگ می باشد. قنات مزبور مخزن آن در  بالای قلعه قدیمی است و بین مادر چاه تا مظهر آن 900 متر فاصله وجود دارد.  البته مادر چاه آن در داخل چشمه ایست که در زمین قرار دارد یعنی بواسطه  کوهستانی بودن منطقه آب های زیر زمینی در این قسمت جمع شده و بوسیله این  قنات استفاده می شود. عمق چاه این قنات بین 18 تا 20 متر می باشد و امروزه  مقدار آب این قنات بسیار کم شده است و پس از گذشت از بعضی از منازل مسکونی  آب آن از زیرزمین خارج می گردد در مزارع و باغات واقع در جنوب شهر استفاده  می گردد.

ب: قنات پوران یا فوران این قنات فاصله آن از مادر چاه تا مظهر به  10 کیلومتر می رسد. خاک آن ریگزار و سپس شن و پس از آن خاک سرخه و بعد از  آن خاکهای نمکی است به همین علت آب کمی شور می باشد مادر چاه آن دارای عمق  25 تا 30 متر و هر چه به طرف مظهر نزدیک شویم از شیب زمین کاسته می شود به  طوریکه این عمق در بالای کوهپایه در قسمت شمالی به 16 متر می رسد و چون آب  آن شور است آب قابل استفاده برای شرب نمی باشد و آب این قنات بسیار کم و  حدود نیم سنگ کمی کمتر از سنگ است. آب این قنات با قنات گوو کار به یکی شده و به مصرف کشاورزی می رسد.

ج-قنات خانی و مفت آباد: این دو قنات نیز رشته  های طویل دارند و آب آنها بسیار کم و به دلیل شوری آن نمی توان در کشاورزی  از آن استفاده کرد. در مسیر آن مخزنی ساخته شده که آبهای جمع شده را به  وسیله الکتروپمپ بالا کشیده و در مخزنی نگهداری و بعداً بوسیله لوله کشی به مصرف حمام و شرب اهالی در بعضی از قسمت های منطقه می رسیده و جمع آبدهی دو قنات سنگ می رسد.

http://virkopa.blogfa.com

منبع: وبلاگ اخبار بخش کوهپایه

Leave a comment

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *